In alle lagen van de samenleving is aandacht voor impact op het milieu: van consument tot producent. Hoewel de artikelen op Gewoon Duurzaam meestal ingaan op de invloed die je als consument kunt hebben op het milieu, het beperken van je voetafdruk en een duurzaam leven, staat in dit artikel een ander niveau centraal. Het gaat namelijk over de Levenscyclusanalyse. Deze draait niet om de levenscyclus van een mens, maar om die van producten, activiteiten en diensten en de invloed hiervan op het milieu. De LCA wordt gebruikt door overheden, wetenschap en bedrijfsleven als het gaat om milieubeleid en het meten van de ecologische voetafdruk.
Wat is LCA?
Met een levenscyclusanalyse (LCA) wordt de impact van een product of activiteit op het milieu bepaald. In de analyse wordt de hele levenscyclus meegenomen, vanaf het onttrekken van de benodigde grondstoffen tot en met de verwerking van afval. De levenscyclusanalyse wordt volgens het RIVM ook wel de van wieg tot graf analyse genoemd. Bij de LCA wordt er gekeken naar een keten van processen (ketenanalyse) die een product of activiteit doorloopt om de uiteindelijk impact op het milieu in kaart te brengen. Hierbij valt te denken aan de productie zelf, het transport en het gebruik van een product of activiteit. Doordat de gehele keten aan processen wordt bekeken wordt LCA beschouwd als een vorm van ketenanalyse. Midden jaren 90 van de 20e eeuw is er door de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO) een standaard voor LCA opgesteld, de ISO 14040 serie.
De analyse uitvoeren
LCA bestaat uit een aantal stappen, waarbij de Life Cycle Inventory (LCI) en de Life Cycle Impact Assessment (LCIA) de belangrijkste zijn. Bij de LCI wordt informatie verzameld over de schadelijke stoffen die tijdens de levenscyclus van een product of activiteit worden uitgestoten. Daarnaast wordt er gekeken naar de grondstoffen die gebruikt worden binnen de levenscyclus. Daarnaast kunnen milieu ingrepen zoals, de productie van geluid en stank, ook deel uitmaken van de inventarisatie. Bij het LCIA worden vervolgens de inventarisatie gegevens beoordeeld.
De ReCiPE methode
Als consument is het lastig in te schatten hoe een werkelijk analyse uitgevoerd wordt, het is een ingewikkeld proces waarin veel factoren een rol spelen. Een manier om de levenscyclus te analyseren is de ReCiPe methode. ReCiPe is in 2008 ontwikkeld door het RIVM, het Centrum Milieuwetenschappen (CML, Universiteit Leiden), Pré Consultants en de Radboud Universiteit Nijmegen in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en milieu. ReCiPe wordt zowel in Nederland als in Europa veel gebruikt. In 2016 is de ReCiPe methode grondig herzien en is een nieuwe versie ontwikkeld door het RIVM en Radboud Universiteit Nijmegen. In de nieuwe versie zijn de milieubeoordelingen up to date gemaakt aan de huidige wetenschappelijk kennis en in meer detail uitgewerkt. Meer hierover is te lezen op de website van het RIVM.
Het hoofddoel van de ReCiPe methode is het vertalen van de lange lijst aan resultaten uit de LCI naar een beperkte lijst van scores op milieu indicatoren. Hierbij worden er 18 midpoints indicatoren en 3 endpoints indicatoren onderscheiden. De midpoint indicatoren zijn gericht op losse milieuproblemen, zoals: klimaatverandering, verzuring en eco-toxiciteit. De endpoint indicatoren laten een beeld zien van de milieuschade op een hoger aggregatieniveau. Hierbij gaat het om de invloed op de menselijke gezondheid, biodiversiteit en grondstof schaarste. Uiteindelijk ontstaat er een beeld van de milieueffecten waarvoor een product of activiteit direct of indirect verantwoordelijk is.
De uitkomst van een LCA: milieuprofiel
De uitkomst van een LCA-studie kan gezien worden als milieuprofiel, een scorelijst van milieueffecten. Dit milieuprofiel laat zien welke milieueffecten een belangrijke rol binnen de levenscyclus (de verschillende ketens) van een product of activiteit. Uiteindelijk kunnen op basis van het profiel bepaalde effecten met voorrang worden aangepakt. Daarnaast kan van tevoren worden berekenend of een maatregel effectief zal zijn. Samen met andere instrumenten kan LCA een concreet beeld opleveren van de mogelijkheden voor aanpassingen van de bedrijfsvoering.
Een praktijk voorbeeld: BVB Substrates
LCA is een belangrijk instrument voor de Nederlandse overheid om het milieubeleid vorm te geven; voor de wetenschap om het milieubeleid te onderbouwen en voor het bedrijfsleven om het milieubeleid uit te voeren. Een goed voorbeeld uit de praktijk is bijvoorbeeld het Milieukeur. Dit keurmerk voor duurzame diensten en producten berust bijvoorbeeld op LCA. Daarnaast wordt LCA gebruikt door een mix van individuen en organisaties binnen verschillende werkvelden die hun producten, diensten, of activiteiten binnen een levenscyclus context willen evalueren. BVB Substrates is hiervan een mooi voorbeeld
BVB Substrates, leverancier van substraten voor gangbare en biologische teelt, maakt sinds kort de milieuvoetafdruk van zijn producten inzichtelijk. Hierbij gebruikt het bedrijf het LCA. BVB Substrates meldt het volgende op de website ‘We willen met z’n allen mooie en goede producten aanbieden en daarmee een goede opbrengst genereren. Laten we daarbij ook aan onze toekomst denken en duurzaam gaan ondernemen’. Hierbij stellen ze de vraag ‘Maar hoe meten we nu hoe duurzaam we zijn? ‘ Het antwoord: de Life Cycle Analysis (LCA). BVB Substrates is er van overtuigd dat door een goede balans tussen People, Planet, Profit bij het produceren van hun producten zij bijdragen aan duurzame ontwikkeling. LCA gebruiken zij als middel om deze duurzaamheid te meten. Hierbij stellen zij ‘Laten we daarbij streven naar de laagste milieu-impact voor onze producten, oftewel the footprint of the future!’
